خلاقیت چیست؟

خلاقیت عمل تبدیل ایده های جدید و جالب به واقعیت است. خلاقیت با توانایی درک جهان به روش های جدید، یافتن الگوهای پنهان، ایجاد ارتباط بین پدیده های به ظاهر نامرتبط و ایجاد راه حل به وجود می آید. خلاقیت شامل دو مرحله است: تفکر، سپس تولید.

اگر ایده هایی دارید اما به آنها عمل نمی کنید، شما خلاق نیستید بلکه خیال پردازید.

پرورش خلاقیت یکی از پرارزش ترین و چالش برانگیزترین اهدافی است که مربیان کودکان خردسال می توانند برای خود تعیین کنند. در حالی که دادن یک فعالیت هنری با انواع و اقسام ابزارها راحت به نظر میرسد ولی ایجاد یک موقعیت یادگیری که موجب پرورش خلاقیت شود نیاز به تفکر و مهارت بالایی دارد. معلمان تنها با پیوند میان اهداف آموزشی و رویکردهای باز و الهام‌بخش می‌توانند کودکان را تشویق کنند تا خلاقیت خود را به عنوان بخشی از فرآیند یادگیری بیان کنند و توسعه دهند. خلاقیت واقعی ترکیبی از دانش، مهارت، الهام و پشتکار است.

آیا خلاقیت قابل آموزش است؟

جواب “بله” است. مطالعه ای توسط جورج لند نشان می دهد که ما به طور طبیعی خلاق هستیم و همانطور که بزرگ می شویم به دلایل مختلف خلاقیتمان را از دست میدهیم. خلاقیت مهارتی است که می توان آن را توسعه داد و فرآیندی است که می توان آن را مدیریت کرد.

چگونه خلاق تر باشیم؟

خلاقیت با پایه گذاری دانش، یادگیری یک رشته و تسلط بر روش تفکر آغاز می شود. شما می توانید با آزمایش، کاوش، زیر سوال بردن فرضیات، استفاده از تخیل و ترکیب اطلاعات، خلاقیت را بیاموزید. یادگیری خلاقیت شبیه به یادگیری یک ورزش است. برای اینکه ورزش را به خوبی یاد بگیرید باید عضلاتتان رشد کنند و محیطی مناسب در اختیار داشته باشید.

توانایی شما برای ایجاد ایده های نوآورانه صرفاً تابع ذهنتان نیست، بلکه تابعی از پنج رفتار کلیدی است که مغز شما را برای خلاق تر بودن آماده می کند:

• برقراری ارتباط: ایجاد ارتباط بین سؤالات، مسائل یا ایده هایی در زمینه موضوعات نامرتبط
• سوال پرسیدن: طرح سوالاتی که ذهن را به چالش می کشد
• مشاهده دقیق: بررسی دقیق رفتار مخاطبان، همکاران و رقبا برای شناسایی راه های جدید انجام کارها
• شبکه سازی: ملاقات با افراد با ایده ها و دیدگاه های مختلف
• تجربه کردن: ساختن تجربیات تعاملی و برانگیختن پاسخ‌های نامتعارف برای دیدن اینکه چه بینش‌هایی پدیدار می‌شوند.

خلاقیت یک تمرین است و اگر هر روز با استفاده از این پنج مهارت اکتشافی تمرین کنید، مهارت های خود را در خلاقیت و نوآوری توسعه خواهید داد.

به خودتان اجازه ایجاد چیزهای جدید، عجیب غریب و حتی زشت بدهید

در هر تلاش خلاقانه ای، باید به خودتان این اجازه را بدهید. هیچ راه حلی غیر از این وجود ندارد. گاهی اوقات باید 4 صفحه بی معنی بنویسید تا متوجه شوید که یک جمله خوب در پاراگراف دوم صفحه سوم نوشته اید.

ایجاد چیزی مفید و قانع کننده مانند معدنچی طلا بودن است. باید چند کیلو خاک و صخره و لجن را غربال کنی تا یک ذره طلا در وسط آن پیدا کنی. اگر به خودتان اجازه مقداری خرابکاری دهید، جرقه های خلاقیت و نبوغ، خود را نشان میدهند.

بر اساس یک برنامه زمانبندی به خلق چیزهای جدید بپردازید

هیچ عملی به اندازه اینکه خودتان را مجبور به خلق کردن مداوم کنید، موجب پرورش خلاقیتتان نمیشود. تمرین مکرر و انجام کارهای دستی تنها راهی است که می توانید به هدفتان برسید. کسی که فقط در مورد یک کتاب پرفروش نظریه پردازی می کند، هرگز آن را نخواهد نوشت. در همین حال نویسنده ای که هر روز مینشیند و قلم خود را بر کاغذ میگذارد، یاد میگیرد که چگونه باید کار را انجام دهد.

اگر می خواهید کاری خلاقانه انجام دهید، آن را به انتخاب خود واگذار نکنید. صبح از خواب بیدار نشوید و فکر نکنید: “امیدوارم امروز برای خلق چیزی الهام گرفته باشم”. شما باید از مرحله تصمیم گیری خارج شوید و یک برنامه برای کار خود تنظیم کنید. خلاقیت زمانی ظاهر میشود که شما شروع به کار کنید. این کار نباید بی نقص و عالی باشد. فقط وقتی که به صورت مداوم کار کنید نتیجه خواهید گرفت. منظور از نتیجه، پرورش خلاقیت است نه خلق یک اثر زیبا و بی نظیر.

کارتان را به پایان برسانید

کاری را تمام کنید. هر کاری که میخواهد باشد. از تحقیق، برنامه ریزی و آماده شدن بیش از حد برای انجام کار دست بردارید و فقط کار را انجام دهید. اصلا اهمیتی ندارد که آن کار چقدر خوب یا بد است. شما قرار نیست با اولین تلاش هایتان کاری خارق العاده کنید. شما فقط باید به خودتان ثابت کنید که توانایی انجام این کار را دارید. هیچ هنرمند، ورزشکار، کارآفرین یا دانشمندی وجود ندارد که با نیمه تمام رها کردن کار خود، مهارت پیدا کرده باشد. از بحث در مورد آنچه باید بسازید دست بردارید و فقط شروع کنید و چیزی بسازید.

از قضاوت کردن کارهایتان بپرهیزید

همه برای خلق یک هنر عالی و بی نقص و یا تبدیل شدن به یک هنرمند بی نظیر تلاش میکنند.

هر کسی که چیزی را به طور ثابت خلق می کند شروع به قضاوت در مورد کار خود می کند. اینکه کارتان را قضاوت میکنید بسیار طبیعی است. طبیعی است که احساس ناامیدی داشته باشید از اینکه اثر شما آنطور که انتظارش را داشتید فوق العاده نیست، یا اینکه در کاردستی خود پیشرفت نمیکنید. اما نکته کلیدی این است که اجازه ندهید نارضایتی، شما را از ادامه کار باز دارد.

شما باید به اندازه کافی شفقت به خود را تمرین کنید تا اجازه ندهید که خود قضاوتی بر شما غلبه کند. مطمئناً شما به کار خود اهمیت می دهید، اما آنقدر آن را جدی نگیرید که نتوانید از اشتباهات خود بخندید و به تولید چیزی که دوست دارید ادامه دهید. اجازه ندهید قضاوتتان مانع انجام کار شود.

 

هنر و خلاقیت

نقاشی و شعر به عنوان ابزاری برای بیان خود و راه هایی برای درک عمیق تر مفاهیم اصلی در علم و روابط اجتماعی استفاده می شود. آواز خواندن زمینه مناسبی را برای خواندن روان به ارمغان می آورد و یک چالش طراحی مزایای ترکیب زیبایی شناسی با ریاضیات و مهندسی را آشکار می کند. خلاقیت کودکان جرقه اکتشافات جدید را فراهم می کند و به نوبه خود، دانش جدید آنها، تفکر خلاقانه تری را القا می کند.

مسی که در مدرسه ای الهام گرفته از رویکرد رجیو امیلیا تدریس می کند، هنر را یک محصول نمی داند. او بر نوعی زیباسازی، معنا بخشیدن و بیان خود متمرکز است. مسی با مشاهده و گوش دادن به کودکان، ایده‌های بزرگی را که در کاوش‌های آن‌ها وجود دارد، متوجه میشود. سپس او سوالاتی باز انتها و مرتبط و همچنین محیطی غنی برای تعمیق و گسترش تفکر کودکان فراهم می کند. مهمترین بخش هنر، همان “بیان خود” است. اینگونه احساسات به صورت کاملا بی پروا نمایان میشوند و هیچ ضرورتی ندارد که این اثر هنری چه شکلی دارد، مهم این است که سرشار از احساس است.

زیباشناسی بخشی نسبتا سلیقه ای است. برخی از ما یک نقاشی کاملا رئال را زیبا میدانیم، برخی دیگر ازدحام رنگ ها روی بوم را. فکر نکنیم سلیقه ما بهترین است و آن را به کودکانمان نیز القا کنیم. به کارهای آن ها لقب خوب یا بد ندهیم و کارهایشان را قضاوت نکنیم. اجازه ندهیم چهارچوب هایی که به اشتباه در ذهن هایمان ایجاد شده به کودکانمان منتقل شود. روی صحبت من هم با والدین است و هم با مربیان.

ما در هنر، خوب و بد نداریم. فقط و فقط باید تجربه کنیم. هنر فقط مخصوص کودکان نیست. اگر ما بزرگسالان هم بتوانیم در نوعی کار هنری غرق شویم، اتفاقی فوق العاده است. هنری به دور از ایده آل گرایی، بدون ترس از قضاوت، برای پیدا کردن حس خوب و نه فقط خلق یک اثر زیبا، برای لذت بردن. فقط با هنر بازی کنید و لذت ببرید. گاهی اوقات اتفاقات خارق العاده ای از دل این بازی ها بیرون می آید. و از آن مهمتر اینکه شما بعد از آن تجربه، احساس خیلی خوبی خواهید داشت و فرزندانتان با مشاهده شما متوجه میشوند که هنر یعنی لذت بردن و کشف کردن. آن ها متوجه میشوند که شما از آن ها توقع خلق یک اثر زیبا را ندارید. شما میخواهید که تجربه زیبایی برای او بسازید. یک اثر زیبای هنری نهایتا چند سال در یک قاب روی دیوار خانه شما میماند. ولی تجربه های خاص هنری اثری ماندگار در درون انسان دارد. (چه برای بزرگسالان، چه کودکان)

این تجربه ها خلاقیت را شکل میدهند. و خلاقیت در تمام زندگی فرد نمود دارد.

محیط مناسب

راه دیگر برای به چالش کشیدن تفکر خلاق کودکان، بررسی دقیق آثار هنری با ارزش و عالی است. برای مثال کلاسی متشکل از کودکان 3 و 4 ساله، به یک موزه هنری میروند و ماسکی تشریفاتی از قبیله ای از ساحل شمال غربی اقیانوس آرام را از دیدگاه زیبایی شناختی و فرهنگی بررسی میکنند. بعداً، آنها به طور خلاقانه و با الهام از آنچه دیده و بررسی کرده اند ماسک های خود را میسازند. با علم به اینکه بسیاری از معلمان نمی توانند به موزه ها سفر کنند، میتوان از وب سایت های موزه برای الهام گرفتن و خلق تجربیاتی مشابه استفاده کرد.

این موضوع فقط مختص به هنر تجسمی نیست. بردن کودکان به تئاتر، کنسرت، بازی های ورزشی و… دید بسیار خوبی به آن ها میدهد. هنگام بازدید توجه آن ها را به موارد پر اهمیت جلب کنید. پس از اینکه این تجربه ها را داشتند از آن ها بخواهید تجربه خود را نقاشی کنند و یا برای مثال بعد از کنسرت، آهنگی با ضرب دست و صدایشان بسازند.

خلاقیت فقط هنر نیست!

با خلق این شرایط برای کودکان قوه خلاقه آن ها را تقویت میکنید. خلاقیت فقط در انجام کارهای هنری خلاصه نمیشود. کودکی که در سنین پایین با انواع فعالیت ها خلاقیتش شکل گرفته در آینده در هر زمینه ای که وارد شود موفق خواهد بود. چون با خلاقیتش میتواند موارد غیر مرتبط را به هم ربط دهد. میتواند برای سوالاتش جواب های متفاوتی پیدا کند و با توانایی خلاقیت در حل مسئله مشکلاتش را حل کند.

تهیه کننده: روشنک رشیدپور

منابع:مقاله Creativity throughout the day از سایت NAEYc                          مقاله Creativity at work