گفت و گو با کودکان: نکاتی برای استفاده بهتر از کلمات
قدرت کلماتی که هنگام صحبت با کودکان به کار می بریم با هیچ چیز قابل مقایسه نیست. تحقیقات زیادی در مورد تأثیر ماندگار کلمات ما بر کودکان انجام شده است: همه‌ی ما کسی را می‌شناسیم که هنوز حرف‌های سال‌ها پیش والدین، پدربزرگ، خواهر و برادر یا معلمش را به خاطر می‌آورد. حرف هایی که هنوز برایش احساس تازگی دارند و هیچوقت کهنه نمیشوند.
به عنوان والدین، ما همیشه از پیامدهایی که کلماتمان می توانند داشته باشند آگاه نیستیم. برخی از ما ممکن است هنوز از کلمات ناراحت کننده ای که به فرزندان خود در زمانی که احساس خوبی نداشتیم، گفتیم پشیمان باشیم. حقیقت این است که هیچ پدر و مادری کامل نیست، و همه ما گاهی چیزی میگوییم که در واقع منظورمان آن حرف نبوده یا آرزو می کنیم که ای کاش جور دیگری گفته بودیم. با در نظر گرفتن این موضوع، همه ما می‌توانیم در گفتگو با کودکان فعال‌تر باشیم و بیشتر فکر کنیم. از کلمات خود با دقت و به روش‌های صادقانه و عاشقانه استفاده کنیم. در زیر چند نکته کاربردی برای اطمینان از مثبت و معنادار بودن مکالمات ما با کودکان آورده شده است.
- کلمات مهربانانه ای برای صحبت انتخاب کنید: این ممکن است بیهوده به نظر برسد، اما باید اطمینان حاصل کنیم که از کلمات برای توضیح احساس یا تفکر خود استفاده می کنیم و از کلماتی استفاده نکنیم که باعث احساس بد در کودک شود. هرگز نباید هیچ نامی یا عبارتی وجود داشته باشد که باعث شود ارزش کودک به خطر بیفتد.
- صادق باشید: شاید گفتن آن خنده دار به نظر برسد، اما مهم است که با فرزندانمان صادق باشیم. اشکالی ندارد به کودک بگویید که از موقعیتی ناراحت هستید یا ناامید هستید. اما در نحوه بیان آن محتاط باشید. تمرکز باید روی احساس شما باشد، نه روی کاری که کودک انجام داده است.
- خلق و خو، شخصیت و موقعیت فعلی فرزندتان را در نظر بگیرید: برخی از کودکان حساس‌تر از دیگران هستند، در حالی که سایر کودکان ممکن است در موقعیت‌هایی قرار بگیرند که باعث میشود به شیوه‌های منفی رفتار کنند یا به دنبال توجه باشند. موقعیت هایی مانند طلاق، مرگ در خانواده یا نقل مکان به خانه جدید می تواند استرس زا باشد و باعث رفتار نامناسب کودک شود. به کودک توجه کرده و شرایط زندگی را که می تواند بر رفتار او تأثیر بگذارد، در نظر بگیرید.
- به زمان و شرایط فکر کنید: گاهی اوقات ما سرزنشگر میشویم و قطعا ضرر این موضوع بیشتر از فوایدش است. مگر اینکه مشکلی پیش بیاید و کودک در خطر باشد، چند دقیقه قبل از صحبت کردن فکر کنید و در نظر بگیرید که چگونه می‌توانید نگرانی‌هایتان را در محیطی مناسب به روشی منطقی به کودک ابراز کنید. مکانی خصوصی بدون حواس پرتی پیدا کنید، جایی که کودک بتواند به شما نگاه کند و توجه دیگران را جلب نکند. اصلا قرار نیست دیگران متوجه صحبت های شما شوند و به هیچ عنوان این صحبت ها جلو جمع نباید باشد که باعث خجالت کودک شود. احساس خجالت و شرمساری می تواند برای کودک بسیار مضر باشد و اثرات ماندگاری داشته باشد.
- به لحن، میزان بلندی صدا و زبان بدن خود آگاه باشید: همه ما متاسفانه شاهد لحظاتی بوده‌ایم که والدین با اشاره انگشت به سمت کودکی می‌روند، به او اخم کرده و خیلی بلند صحبت می‌کنند. اگر فوراً به مکالمه نیاز است، زانو زده و خود را هم قد کودک کنید. ابتدا در چشمان او نگاه کنید و به یاد داشته باشید که لحن گستاخانه یا بد و صدای بلند چیزی به فرزندتان نمی‌آموزد.
- به کودک اجازه دهید تا در مورد احساساتش صحبت کند: گاهی اوقات بعد از دعوا کردن یا صحبت کردن با کودک فقط منتظر شنیدن “عذرخواهی” از طرف آن ها هستیم. در حالی که عذرخواهی کردن خیلی مهم است، باید مطمئن شویم که به کودکان زمان می دهیم تا موقعیت ها را پردازش کنند و یاد بگیرند که چگونه عذرخواهی واقعی را بیان کنند. با بیان احساسات خود برای کودکان الگو باشید. آن ها با نگاه به رفتار شما بسیار می آموزند. به کودک اجازه دهید احساس همدلی کند و درک درستی از احساسات خود و دیگران پیدا کند.
- با عشق با کودکان صحبت و رفتار کنید: همیشه زمانی را برای نشان دادن علاقه تان به فرزندتان اختصاص دهید و آن را با کلمات و اعمال فیزیکی مانند در آغوش گرفتن یا بوسیدن بیان کنید. وقتی با عشق صحبت و رفتار می کنیم، الگوی مثبتی در اختیار کودکان قرار میدهیم. کودکان احساس آرامش و امنیت می کنند و با اطمینان به رشد خود ادامه می دهند.
گاهی خودمان همه این موارد را میدانیم ولی شاید فراموش کنیم که از آن ها استفاده کنیم. در نتیجه یادآوری این موارد خالی از لطف نیست. پیروی از نکات بالا مروری است برای تقویت مکالمه با کودکان. ما همیشه کامل و بی نقص نیستیم، اما می‌توانیم دوباره تلاش کنیم یا واکنش‌هایمان را تغییر دهیم تا به کودکانمان عشق و احترام را منتقل کنیم. هر مکالمه ای که با بچه ها داریم به شکل دادن زندگی آنها کمک می کند.
ایده هایی برای ایجاد مکالمات غنی با فرزندان!
به عنوان والدین کودکان پیش از دبستان میدانید که آن ها بسیار کنجکاو و مشتاق یادگیری هستند. چشمان شگفت زده آنها از کشف عنکبوت ها، رنگین کمان و چیزهای شگفت انگیز دیگری که بیشتر بزرگسالان آنها را بدیهی می دانند، یکی از لذت های بودن در کنار کودکان است. برای اینکه بتوانید از آن لحظات بهترین استفاده را ببرید – و حتی بیشتر از آنها الهام بگیرید – در ادامه چندین راهکار ساده برای ایجاد مکالماتی غنی ارائه می دهیم.
تفاوت زیادی بین پرسیدن سوالات با پاسخ های بله یا نه، پاسخ های درست یا غلط و پرسیدن سوالاتی که کودک شما را هیجان زده و تشویق می کند تا فکر کند و ایده ها را با شما در میان بگذارد، وجود دارد. به عنوان مثال، سوال “چند دکمه روی پیراهنت وجود دارد؟” جواب تک کلمه ای دارد. در مقابل، سوالاتی مثل “کدام پیراهن مورد علاقه شماست؟ چرا اینقدر دوستش داری؟” یا “اگر بتوانید هر نوع پیراهنی برای پوشیدن درست کنید، چه شکلی خواهد بود؟” ممکن است منجر شود که کودک شما آن پیراهن را بکشد، با بریدن تصاویر مجلات یک کلاژ پیراهن بسازد، یا با شما در اینترنت گشت و گذار کند تا پیراهن هایی را ببیند که مردم در کشورهای مختلف می پوشند.
قطعا شما فرزندتان را از هرکسی بهتر میشناسید. اگر کودک نوپایی دارید که یک یا دو کلمه پاسخ می دهد، همچنان می توانید سؤالات چگونه و چرایی را از او بپرسید. آن ها بر اساس آن سوال، پاسخ های کوتاه میسازند. شنیدن سوالاتتان و گوش دادن به پاسخ‌هایشان به کودک شما کمک می‌کند تا کلمات جدید و راه‌های تازه ای برای برقراری ارتباط را بیاموزد. همانطور که کودکتان رشد می کند، به پرسیدن سوالاتی که ایده ها و نظرات زیادی را می طلبد، ادامه دهید و سطح سوالات را بالاتر ببرید. حتی فعالیت‌های روزمره، مانند تصمیم‌گیری برای خوردن سس سیب یا ماست به‌عنوان میان‌وعده، می‌تواند منجر به گفت‌وگوهایی درباره‌ی تغذیه، طعم، بافت یا نحوه‌ی تهیه غذاها شود.
اگر سوالی پرسیدید و فرزندتان پاسخ نداد، نگران نباشید. این فقط به این معنی است که در حال حاضر، این سؤال درست نیست. به عنوان مثال، اگر بپرسید “به نظر شما آن خانه بزرگ چگونه ساخته شده است؟” (یک سوال بسیار پیچیده!)، کودک شما بی تفاوت خیره می شود و ساکت می ماند. درعوض، سعی کنید توصیفی سوال کنید مانند «درباره آنچه در آن خانه میبینید به من بگویید» یا “آن آجرهای مستطیلی بزرگ تو را یاد کدوم یکی از اسباب بازی هایت می اندازد؟”. پس از چندین گفت و گو در مورد آنچه فرزندتان از قبل در مورد ساختمان می داند (لگوها، بلوک ها، مهندس سازنده ساختمان، کتاب مورد علاقه کودکان در مورد ساختمان ها و ماشین های بزرگ)، دوباره سعی کنید درباره ساختمان خود سوال بپرسید!
موضوعاتی برای کاوش با کودکان پیدا کنید
به علایق فرزندتان فکر کنید. در ادامه به موضوعاتی اشاره میشود که صحبت کردن در مورد آنها برای کودکان هیجان انگیز خواهد بود.
- چه مکان ها، افراد، اسباب بازی ها و فعالیت هایی برای کودک شما خاص و هیجان انگیز است؟
- ممکن است فرزند شما در مورد چه چیزهایی نظر بدهد(غذاهایی که دوست دارد یا دوست ندارد، زمان خواب، دکتر و…)؟
- فرزند شما تجربه عملی زیادی در انجام چه کاری دارد (بازی با عروسک هایش، ساخت و ساز با لگو، باغبانی با یکی از اعضای خانواده و…)؟
گفت و گو را با کودکان ادامه دهید
برای ادامه مکالمه، از این عبارات استفاده کنید:
- چه جالب…
- دیگه متوجه چه چیزی شدی…
- بیشتر راجع بهش به من بگو…
- چه چیز دیگری می خواهی در مورد آن بدانم…
زمان و مکان های خوب برای شروع مکالمات
در اینجا به مکان ها و بخش هایی از روز اشاره می شود که برای شروع گفتگو با فرزندتان عالی است.
- خواربار فروشی: «این دو جعبه غلات خیلی رنگارنگ هستند! در مورد آنها به من بگو. چه چیزی می بینی که شبیه هم هستند؟ چه فرقی باهم دارند؟»
- در اتوبوس، قطار یا ماشین سواری: «بیایید وانمود کنیم که می‌توانیم در اتوبوس خود به هر جایی برویم. کجا باید برویم؟ چرا؟”
- هنگام پیاده روی: «بیایید راه رفتن خود را آزمایش کنیم! چگونه می توانید نحوه راه رفتن خود را تغییر دهید تا سریع تر (آهسته تر، خنده دارتر، تندتر) باشید؟ چه حسی دارد؟»
- در پارک: «به نظر شما چه چیزی پارک را سرگرم کننده تر می کند؟ چرا؟”
- بعد از مدرسه: “خنده دارترین (احمقانه ترین، غم انگیزترین، سخت ترین) چیزی که امروز اتفاق افتاد چه بود؟”
- زمان غذا: «درباره آنچه روی این چیپس های بزرگ میبینید به من بگویید. من نمی دانم بعد از اینکه آنها را از روی اجاق برداشتیم چه تغییراتی خواهیم دید. چه چیزی را متوجه می شوید؟»
- هر لحظه آرامی: «چه چیزی را در مورد مادربزرگ (یا شخص خاص دیگری) بیشتر دوست داری؟ چرا؟ چه کنیم تا به مادربزرگ نشان دهیم که چقدر او را دوست داریم؟»
علاوه بر تمامی موارد بالا شما باید شنونده خوبی باشید.
در هر مکالمه ای با فرزندتان، چیزی که بیش از همه اهمیت دارد این است که نشان دهید به عقاید و نظرات فرزندتان اهمیت می دهید.
- ارتباط چشمی برقرار کنید.
- صحبت کودک را قطع نکنید. اگر سؤالی می‌پرسید، مطمئن شوید که زمان کافی را به فرزندتان اختصاص دهید تا حرف‌های شما را پردازش کند و کلمات مناسبی برای پاسخ به او بیاورد.
- صبور باشید.
- لبخند بزنید، سرتان را تکان دهید و با زبان بدنتان نشان دهید که به آن موضوع علاقه دارید.
- برای پاسخ دادن به سوال به هر شکلی که فرزندتان ترجیح می دهد، تشویقش کنید. به جای تصحیح پاسخ، کلمات توصیفی و توضیحات تکمیلی را اضافه کنید تا آنچه فرزندتان می گوید را بسط دهید.
- از گذراندن وقت با یکدیگر لذت ببرید.
منابع:
مقاله Conversations with Children: Tips for Using Words in Powerful Ways
مقاله Ideas to Spark Rich Conversations with Your Children!
ترجمه و تنظیم: روشنک رشیدپور
