تکنیک هایی برای رفتار صحیح با کودکان

متخصصان “مؤسسه ذهن کودک” تکنیک هایی را برای کودکان در روش رفتار درمانی استفاده می کنند. شما نیز می توانید از این تکنیکها برای بهبود رفتار کودک خود در خانه استفاده کنید.

یکی از بزرگترین چالشهایی که والدین با آن روبرو هستند مدیریت رفتار دشوار و تؤام با لجبازی کودکان می باشد. مثلاً در مورد اینکه آیا کودکان از کفش پوشیدن امتناع می کنند. یا در خواست های شما برای خاموش کردن کامپیوتر را نادیده می گیرند. یا با خواهر و برادر خود بدرفتاری می کنند. یا کج خلقی و اوقات تلخی، جیغ و داد راه می اندازند. شما در اینگونه موقعیت ها احساس می کنید که نمی توانید به طریق مؤثر به اینگونه رفتارها پاسخ دهید و احساس شکست می کنید.

در رفتار درمانی، روانشناسان و روانپزشکان به والدین کمک می کنند تا احتمال وقوع رفتاری را که می خواهند در بچه ها ترغیب کنند، به حداکثر رسانده. و نوع رفتاری که می خواهند کاهش یابد را به حداقل برسانند. تکنیک هایی وجود دارد که خوب آزمایش شده و می توانند به والدین کمک کنند تا زمانی که با کودکانشان روبرو می شوند احساسی مطمئن تر و با اعتماد به نفس بیشترو رفتاری قاطعانه تر و موفقیت آمیزتر داشته باشند. این تکنیک ها همچنین در پرورش مهارتهایی که کودکان برای تنظیم رفتار خود نیاز دارند به آنها کمک می کنند. و باعث می شوند تا کودکان شادتر بوده و رفتار بهتری با اعضاء خانواده ، مربیان و دوستان خود داشته باشند.

در قسمت زیر نمونه ای از اصول مدیریت خوب رفتاری آمده است که والدین می توانند در خانه از آن استفاده کنند:

رفتارها را تعریف کنید

قدم اول آن است که رفتارهای مورد نظرتان که می خواهید کودکتان از خود نشان دهد، یا رفتارهایی که می خواهید متوقف شود را مشخص کنید. این رفتارها باید مشخص، قابل مشاهده و قابل اندازگیری باشند(تا هر کسی بتواند بفهمد که آیا رفتار اتفاق افتاده است یا نه.). به عنوان مثال یک رفتاری که بطور ضعیف تعریف شود آن است که بگوئیم ” می خواهیم کودکمان فرد خوبی باشد” این تعریف گنگ و مبهم است. اما در عوض رفتاری که خوب تعریف شده باشد دقیق و واضح است. مثل: ” می خواهیم کودکمان اسباب بازی کودکان دیگر را نقاپد”. یا ” می خواهیم سر سفره محترمانه بنشیند و غذایش را بخورد” و … .

صحنه را آماده کنید

هنگامی که رفتارهای مورد نظر که می خواهید بیشتر یا کمتر اتفاق بیفتد را مشخص کردید، باید عواملی که باعث بیشتر اتفاق افتادن یا کمتر اتفاق افتادن آن رفتار می شود را مشخص کنید. به این طریق احتمال بروز رفتارهای خوب را افزایش و احتمال بروز رفتارهای منفی را کاهش می دهید.

محیط را آماده کنید

برای مثال برای آنکه کودک را به انجام تکلیفش ترغیب کنید، ابتدا تمام عوامل انحراف توجه مانند تلویزیون، بازیهای کامپیوتری و اسباب بازیهای مورد توجه او را جمع کنید. در صورتیکه کودکتان گرسنه است یک خوراکی آماده کنید. و وقت های استراحت را مشخص کنید تا به هوشیار ماندن او کمک کرده باشید.

انتظاراتتان را روشن و واضح بیان کنید

فکر کنید و ببینید چه انتظاری از کودک خود دارید. اگر انتظاراتتان مناسب سن و درک کودکتان باشد و به طور واضح و روشن با کودکتان در میان بگذارید. با شما همکاری بیشتری می کند. مثلاً برای او توضیح دهید که شب های هفته که صبح آن باید به مهد یا مدرسه برود باید ساعت 8 به رختخواب برود. حدود نیم ساعت قبل از ساعت خواب، روند آماده شدن، با پوشیدن لباس راحت خواب آغاز می شود سپس به دستشویی رفتن و مسواک زدن. معمولا قبل از خاموش کردن چراغ اتاق، نیم ساعت به قصه ای که شما برایش می خوانید گوش میدهد و سپس می خوابد.

حتی بهتر است که انتظارتتان را روی تکه ای کاغذ بنویسید و آنها را جلوی چشم کودک همراه با تصویرسازی هر انتظار، آویزان کنید.

 

شمارش معکوس

هرگاه ممکن باشد کودکتان را برای کاری که باید انجام دهد آماده کنید. اجازه دهید بداند که مثلاً  ده دقیقه تا وقت غذا باقی مانده است و شروع کند به جمع و جور کردن اسباب بازیها. سپس به او یادآوری کنید که 2 دقیقه بیشتر باقی نمانده است. بدین ترتیب کودک را آهسته آهسته برای کاری که باید بعداً انجام دهد، آماده می کنید.

هر وقت امکان دارد به او حق انتخاب بدهید

برای توانمند کردن کودک خود که بداند ارزشمنداست، میان 2 حالت یا 2 چیز به او حق انتخاب بدهید. می توانید بپرسید: ” آیا قبل از شام به حمام می روی یا بعد از آن ؟ ” یا ” تو تلویزیون را خاموش می کنی یا من خاموش کنم؟”. نکته ی مهم در این رابطه آن است که حق انتخاب به آرامی و مؤدبانه به کودک ارائه گردد. از اصطلاح ” وقتیکه ، آنوقت” استفاده کنید. ابزار مؤثری وجود دارد که انتظاری واضح را به کودک نشان می دهد و در کنار آن پاداشی برای همکاری کردن در اختیار او می گذارد. برای مثال : ” وقتیکه تکالیفت را کامل کنی، آنوقت می توانی نیم ساعت با تبلت بازی کنی”. اطمینان حاصل کنید که از اصطلاح ” وقتیکه ، آنوقت” به آرامی استفاده می کنید. و تکرار آن را محدود کنید.

بطور مؤثر آموزش دهید

برای دستیابی به نتایج دلخواهتان، از کلمات درست استفاده کنید:

• لطفاً اسباب بازی هایت را درون سبد بگذار” یا ” لطفاً بنشین” این جملات بهتر از جمله ی” آیا آماده ای که اسباب بازی هایت را درون سبد بگذاری؟” می باشد.
• به کودک بگویید ” چه بکند” به جای اینکه بگویید ” چه نکند”. اگر روی مبل بالا و پائین می پرد بگوئید :” لطفاً از روی مبل پائین بیا ” به جای اینکه بگوئید ” روی مبل نپر!”.

واضح و شفاف و دقیق صحبت کنید

به جای اینکه بگوئید:” برو سر کارت ” بگوئید ” لطفاً برو انجام تکالیفت را شروع کن “. به جای ” شلوغ نکن”  بگویید ” لطفاً از صدای آهسته در داخل ساختمان استفاده کن.”

به آرامی و محترمانه درخواست کنید و آموزش دهید

این کار به کودکتان یاد می دهد وقتی با دیگران صحبت می کند مؤدبانه و متحرمانه صحبت کند. او نیز می آموزد به درخواست های آرام گوش دهد. نه اینکه تنها زمانیکه فریاد می زنید و نامش را چند بار با صدای بلند می گویید، گوش دهد.

یکبار بگوئید

پس از آنکه در خواستتان را اعلام کردید چند لحظه صبر کنید به جای اینکه چند بار گفته تان را تکرار کنید. کودک تان می آموزد که به دستورات و درخواست ها همان دفعه ی اول گوش دهد به جای آنکه فکر کند شما بازهم آنها را تکرار خواهید کرد.

پیآمدهای درستی را انتخاب کنید

مدیریت سوء رفتار به میزان زیادی برپیشگیری متمرکز است. اما نکته ی مهم پاسخ مناسب دادن به سوء رفتار است. اجازه دهید به پیامدهایی که تاثیر لازم را ندارند توجه کنیم – تشویق رفتارهای مثبت و بازداشتن رفتارهای منفی- و سپس به پی آمدهایی که تاثیر لازم را دارند.

پی آمدهای غیرمؤثر

توجه منفی: کودکان برای توجهی که از بزرگسالان مهم زندگیشان دریافت می کنند ارزش بسیار قائلند –چه مثبت چه منفی. برای آنها هر میزان توجه بهتر از بی توجهی است.

واکنش احساسی به سوء رفتار کودکتان – “با من اینطوری صحبت نکن” – در واقع وقوع رفتاررا به مرور زمان افزایش می دهد. ضمن آنکه انتقاد کردن از او به این طریق می تواند به عزت نفس او نیز آسیب وارد کند.

پیامدهایی که به تعویق می افتد

بهتراست فوری پاسخ دهید.  هنگامی که کودک پیامد رفتار نامناسبش را بلافاصله پس از وقوع رفتار تجربه نمیکند. هر لحظه که از آن رفتار نامناسب می گذرد و رفتار بدون پاسخ می ماند، کودک شما کمتر می تواند رفتارش را به پی آمد آن ارتباط بدهد. و احتمال  تغییر رفتار کاهش خواهد یافت.

پیامدهای نامناسب

گاهی اوقات، شما ممکن است آنقدر ناامید و عصبانی باشید که امتیازی را برای یک مدت طولانی از کودک خود سلب کنید. در این صورت علاوه براینکه پی آمد رفتار به تاخیر افتاده، ممکن است از نظر مقطع رشدی نیز برای کودکتان که درک درستی از گذشت زمان ندارد، مناسب نباشد. یک پیامد شدید می تواند مایه ی تضعیف روحیه کودک شود. بطوری که حتی تلاش برای رفتار درست داشتن را رها کند.

پیامدهای مثبت

هنگامی که کودک شما به جای پوشیدن کفشهایش یا جمع کردن اسباب بازی هایش، وقت تلف می کند. و صبر و حوصله ی شما تمام می شود بطوری که خودتان کار را انجام میدهید، شما احتمال اینکه کودکتان آن رفتار را تکرار کند افزایش می دهید.

پیامد های مؤثر

برای داشتن رفتارمناسب ، کودک خود را تشویق لفظی کنید. هنگامی که کودکتان را در حال انجام کاری خوب غافلگیر می کنید احتمال وقوع دوباره آن کار خوب را افزایش می دهید. تشویق لفظی بسیار با ارزش است. مخصوصاً اگر دقیقاً به کودک گفته شود که چه کار خوبی انجام داده است و برای چه تشویق می شود.

به جای گفتن ” آفرین دختر یا پسرخوب” می توانید بگویید:” از اینکه اسباب بازی هایت را جمع کردی و قشنگ در سبد گذاشتی متشکرم!”. تکرار یا دوباره گفتن کلمات کودک (برای اینکه پرسیدی که آیا می توانی با تبلت بازی کنی، ازت متشکرم) نشان می دهد که شما گوش می کنید. و کمک می کند تا مهارتهای کلامی اش ترغیب شود و هنگامی که رفتار مثبت توصیف می شود شما به کودکتان کمک می کنید درک کند که شما دقیقاً چه انتظاری از او دارید.

نادیده گرفتن فعال

این استراتژی تنها باید برای بدرفتاریهای کوچک استفاده شود نه برای پرخاشگری یا رفتار بسیار نامناسب. وقتی کودکتان شروع می کند به بد رفتاری، شما هرگونه توجه خود را از او می گیرید. این یعنی نه تماس چشمی یا فیزیکی، نه صحبت کردن و نه هیچ نوع توجه غیر کلامی، آه نمی کشید، لبخند نمی زنید، به سمت او نمی روید و هیچ کاری انجام نمی دهید.

بخش فعال آن است که شما منتظر کودکتان می شوید تا رفتارمناسبی را در پیش گیرد. اگر غر می زند، منتظر او می مانید تا بطور مناسب و با لحن مناسب صحبت کند. برای ادغام بازی های خشن کودکتان، صبر می کنید تا بازی آرامی انجام دهد. سپس به محض اینکه رفتار دلخواهتان شروع می شود به او توجه مثبت نشان می دهید. مثلاً هنگامیکه کودکتان شروع می کند به صحبت کردن به طریق محترمانه، شما باید فوراً با او تماس چشمی برقرار کنید. لبخند می زنید و می گویید” بخاطر صحبت کردن محترمانه ات از تو متشکرم ” با بی توجهی خود تا زمانیکه رفتار مثبتی اتفاق بیفتد به او می آموزیید که به چه رفتاری پاسخ می دهید و چه انتظاری دارید.

فهرست پاداشها

پاداشها طریقی محسوس برای دادن بازخورد مثبت به کودکتان برای داشتن رفتار دلخواه می باشد. این رشوه نیست! پاداش چیزی است که کودک بدست می آورد. نوعی قدرشناسی است که او کاری که برایش دشوار بوده، انجام داده است. پاداش ها به عنوان عامل مؤثر انگیزش به حساب می آیند. مخصوصاً هنگامی که او بتواند از میان حق انتخاب هایی که دارد، یکی را انتخاب کند. این کار نه تنها به او حس کنترل می دهد بلکه امکان اینکه پاداش مشخص بعد از گذشت زمان تأثیر خود را از دست بدهد کاهش می دهد. پاداش می تواند یک امتیاز باشد یا انجام یک فعالیت مورد علاقه، وقت اضافه برای بازی با تبلت ، خواندن یک قصه، رفتن به حیاط برای بازی. و یا با هم بازی کردن، یا دادن شیئی مثل برچسب، تیله های زیبا، امتیاز برای خریدن چیزهایی کوچک و دلخواه و … .

آموزش دیسیپلین یا انظباط به کودکان