راهنمای کامل تربیت کودک

بخش اول

“تربیت کامل کودک” چیست؟

تربیت کامل یعنی تربیت با برنامه. انجام این کار بر: کنش نه واکنش، دانش نه شانس، فکر کردن نه عصبانیت، عقل سلیم نه بی منطقی، استوار است. درست همانطور که “ازدواج کامل” به این معنا نیست که همسران، انسان هایی کامل هستند، منظور از تربیت کامل نیز این نیست که پدر یا مادر میتواند “کامل” باشد.

آداب اجتماعی

بسیاری از بچه ها از رفتارهای بد خود آگاه نیستند و باید به آن ها آموزش دهیم که نه تنها چه کاری را انجام ندهند بلکه باید چه کاری را انجام دهند. اگر فرزندتان با بی ادبی برخورد کرد، او را به جایی دور از دیگران ببرید و به آرامی و مختصر رفتارش را اصلاح کنید.قبل از شرکت در مناسبتی اجتماعی، رفتارهایی را که از او توقع دارید به صورت مختصر به او بگویید. و زمانی که فرزندتان رفتار خوبی داشت او را تحسین کنید.

آداب غذا خوردن

بچه ها با رفتارهای مناسب به دنیا نمی آیند. آن ها باید در این زمینه تعلیم ببینند. میز آشپزخانه شما محلی عالی برای آموزش بچه هاست. راه حل هایی در این مورد را باهم بررسی کنیم:

• صیور باشید و آموزش دهید: به جای اینکه بگویید “با دستانت غذا نخور” آنچه را که میخواهید انجام دهد به او بگویید “لطفا از قاشق چنگال استفاده کن.” در زمان غذا خوردن به مکالمات خوشایند فکر کنید و از این زمان برای سرزنش استفاده نکنید.
• رفتارهای مناسب به اقتضای سن آن ها را بپذیرید: آن ها برای کسب مهارت های حرکتی مورد نیاز در خصوص تمیز و پاکیزه بودن، به زمان نیاز دارند.
• هرچندوقت یکبار مراسم شام رسمی را در خانه برپا کنید: این کار علاوه بر آموزش رفتارهای مناسب، به رسمی خانوادگی تبدیل میشود و خاطراتی خوش ایجاد میکند.
• انجام رفتارهای خوبی را که به بچه ها آموزش دادید از آن ها بخواهید.
• بر حرف خود اصرار کنید و هر روز از بچه ها رفتاری مناسب بخواهید. بچه هایی که به طور منظم رفتارهای خوب را تمرین میکنند آن ها را به صورت عادات خوب یاد میگیرند.

آموزش احترام

چگونه می توان به کودک آموخت تا با والدین، خواهرها، برادرها و دیگران با احترام برخورد کند؟

• خودتان الگوی رفتار محترمانه برای کودک باشید.
• باید ظرفیت های احترام اجتماعی را به بچه ها آموخت.
• در طول روز به موارد رفتارهای محترمانه یا غیر محترمانه اشاره کنید. مثلا در هنگام خرید کردن یا دیدن برنامه های تلویزیونی در این مورد بحث کنید.

ادب و نزاکت در خانه

• مراقب باشید کسی در خانه به رفتارهای بد او نخندد.
• از این سوال قدیمی که: “چی گفتی؟” بپرهیزید. در عوض حرفی را که او گفته است به صورتی که برایتان قابل قبول است بازگو کنید: “دوست دارم بشنوم ممکن است کیک بیشتری به من بدهی؟”
• آموزش بدهید و سرزنش نکنید. اگر فرزندتان نمیدانست کار صحیح چیست، درس باارزشی به او داده اید و اگر می دانست، رفتارهای خوب خودتان را با اصلاح رفتار او نشان داده اید و قطعا تاثیرگزار است.
• اگر کودکی برای تظاهر یا از کوره در رفتن شما رفتارهای نامناسبی میکند، بهترین کار این است که توجهی به او نکنید و از وی دور شوید. سپس در فرصتی مناسب با او در مورد رفتارهای صحیح صحبت کنید.
• وقتی رفتارهای مناسبی دارد او را تحسین کنید.
• الگوی رفتاری باشید که دوست دارید از فرزندتان ببینید. برخی والدین در برخورد با بچه ها به راحتی فراموش میکنند از عباراتی مثل “لطفا”،”متشکرم” و “ببخشید” استفاده کنند. رفتار شما به کودکانتان، آینه رفتار آن ها با دیگران است.

بحث با والدین

برای بحث، همیشه وجود دو نفر لازم است. در این موقعیت:

• سعی کنید که حرف خودتان را بزنید و بعد ساکت بمانید. بگذارید فرزندتان عادت کند که حرف شما “کلام آخر” است.
• بعضی بچه ها واقعا از بحث کردن در مورد موضوعی خاص لذت میبرند. اگر فرزند شما اینگونه است، برای اینکه چه موقع و چگونه میتوان در مورد مسائل دلیل آورد، قوانینی مشخص تعیین کنید. برای مواقعی که در مورد مسئله ای نمیتوان بحث کرد، پاسخ مشخصی تعیین کنید. مثلا:”در مورد این موضوع بحث و گفت و گو مجاز نیست.”
• عادت کنید به جای دستور صادر کردن به فرزندتان امکان انتخاب بدهید.

بی اعتنایی به فراخواندن والدین

اگر فرزندتان بداند وقتی او را صدا میکنید، در صورتی که نیاید، بدترین اتفاق شنیدن اجباری صداهای بلند شماست، شاید به این نتیجه برسد که بی توجهی به شما کاری آسان است.

• کودک از طریق تجربه می آموزد. وقتی بارها صدایش میکنید و او تا زمانی که دلش نخواهد پاسخی مناسب نمیدهد در واقع به او می آموزید که به شما بی توجهی کند. در چنین وضعیتی مطابق این مراحل عمل کنید: ببینید کجاست. به صورتی که در دایره دیدتان باشد، یک بار او را صدا کنید. 3دقیقه صبر کنید. بعد به طرفش بروید، دستش را بگیرید و بگویید: “وقتی صدایت میکنم، توقع دارم بیایی.” بعد، او را به طرف محلی که مورد نظرتان بوده هدایت کنید. اگر این کار را یکی دو بار در برابر دوستانش انجام دهید تضمین میکنم که روش خود را تغییر خواهد داد.
• توجه کنید که بزرگترهای خانواده چگونه یکدیگر را صدا میزنند و وقتی کسی آن ها را فرا میخواند، چگونه پاسخ میدهند. بچه ها از محیط زندگی خود درس میگیرند.
• برای صدا کردن کودک از زنگوله ای کوچک یا ساعتی شماطه دار استفاده کنید. به او بگویید وقتی صدای زنگ را شنید، باید تا قبل از اینکه تا 50 بشمارید به نزد شما بیاید.

اسراف کاری در کودکان

از زمانی که فرزندتان به دنیا آمد، “همه چیز” در هر زمان که به آن ها نیاز داشت، به صورتی جادویی برایش ظاهر شد. حال باید وقت بگذارید و ارزش وسایل را به او بیاموزید. به خاطر داشته باشید که بین سرزنش، سخنرانی و آموزش، تفاوت زیادی وجود دارد.

• کودکان را در امور خیریه شرکت دهید: خوب است که آن ها با شرایط خاص و افرادی که غذای کافی و وسایل زندگی راحتی ندارند آشنا شوند. بگذارید شرایط، آنچه را که نیاز دارد به او بیاموزد.
• فرزندانتان را در طرح های بازیافت شرکت دهید.
• از اضافه آمدن غذا در بشقاب جلوگیری کنید. کم بکشید و اگر لازم بود مجددا غذا ظرف کنید.
• هرچیزی که میخواهد برایش نخرید. به فرزندتان پیشنهاد کنید قسمتی از پول چیزی که میخواهد خریداری کند را خودش بپردازد و بگذارید خودش در آن خرید مشارکت کند. کودکی که از پول خودش استفاده کند یاد میگیرد اسراف نکند.
• در مورد ارزش چیزهایی که میخرید به فرزندتان آموزش بدهید. هزینه ای که برای چیزهای مختلف میپردازید با پول توجیبی او مقایسه کنید.

اعتراض کردن

هرگاه که از فرزندم میخواهم کاری انجام دهد، غر میزند و شکایت میکند. او آن کار را انجام میدهد، ولی میگوید از این وضعیت خیلی ناراحت است.

آموختن انجام دادن کارهای اجباری، حتی وقتی نمیخواهیم آن ها را انجام دهیم، مرحله ای از بلوغ است.

مطالب بالا چکیده ای از مطالب کتاب “راهنمای کامل تربیت کودک” میباشد. ولی صد البته که این چکیده جای خواندن اصل کتاب را نمیگیرد. کتاب سرشار از موقعیت های مختلف، مثال های گوناگون و راهکارهایی کاربردی بوده که خواندن آن خالی از لطف نیست.

منبع: مجموعه کتاب های “کلیدهای تربیت کودک و نوجوان”، کتاب “راهنمای کامل تربیت کودک”، انتشاران صابرین

گردآورنده: روشنک رشیدپور