تعریف تفکر انتقادی:

تفکر انتقادی توانایی تفکر واضح و منطقی و درک ارتباط بین ایده‌ها است که از زمان فیلسوفان اولیه یونان مثل افلاطون و سقراط تا عصر مدرن وجود داشته و دارد. این مهارت، فواید و کاربردهای بسیاری دارد مثل بحث و تفکر برای حل مشکلات و توانایی تشخیص اخبار جعلی.

چگونه می توان مهارت های تفکر انتقادی را در کودکان توسعه داد؟

یادگیری تفکر انتقادی ممکن است یکی از مهم ترین مهارت هایی باشد که کودکان امروزی برای آینده به آن نیاز خواهند داشت. الن گالینسکی، نویسنده “ذهن در ساخت و ساز”، تفکر انتقادی را در فهرست هفت مهارت ضروری زندگی هر کودک قرار داده است. در دنیای امروزی و جهانی که به سرعت در حال تغییر است، کودکان باید قادر به انجام کارهای بسیار بیشتر از تکرار فهرستی از کارهای روزمره باشند. آنها باید متفکرانی نقادانه باشند که بتوانند اطلاعات را درک کنند، تجزیه و تحلیل کنند، مقایسه کنند، استنتاج کنند و مهارت های تفکرشان را ارتقا دهند.

تمرین‌هایی برای بهبود مهارت‌های تفکر انتقادی کودکان

برای آموزش چگونگی تفکر انتقادی، هیچ استراتژی واحدی برای کودکان وجود ندارد. به عنوان یک والد، نقش شما ممکن است گاهی این باشد که برای هدایت فرآیند تفکر، سؤالات باز بپرسید. هدایت فرآیند تفکر انتقادی فرزندتان می‌تواند تأثیر مثبتی بر مهارت‌های حل مسئله او داشته باشد. در اینجا چند نکته و ایده جهت کمک به کودکان برای ایجاد ذهنیت تفکر انتقادی وجود دارد.

• موقعیت هایی برای بازی کودکان ایجاد کنید
• صبر و تحمل داشته باشید
• فوراً مداخله نکنید
• سوالات باز انتها بپرسید
• به کودکان کمک کنید فرضیه هایشان را پرورش دهند
• کودکان را به تفکر از راه های جدید و متفاوت دعوت کنید

موقعیت هایی برای بازی کودکان ایجاد کنید:

آزمایش اینکه هرچیزی چگونه کار میکند برای پرورش تفکر انتقادی بسیار ضروری است. در طول بازی است که کودکان رابطه علت و معلولی را کشف می کنند. چه اتفاقی می‌افتد اگر یک قاشق را بارها و بارها از روی یک صندلی بلند بیندازم یا هم‌زمان دو تیله را روی یک سطح بغلتانم؟ چگونه می توانم تعادل این بلوک ها را روی هم حفظ کنم؟ با فراهم کردن انواع فضاهای باز و سرپوشیده برای بازی ، فرصت های بی پایانی را برای کودک خود فراهم می کنید تا چیزهای مختلف را امتحان کند و واکنش ها را ببیند. و تلاش کند راه های مختلف را امتحان کند تا عکس العمل های متفاوتی را ببیند. این تجارب عملی، پایه و اساس کاملی برای تفکر انتقادی انتزاعی فراهم می کند.

صبر و تحمل داشته باشید:

دادن زمان کافی به فرزندتان برای فکر کردن، تلاش برای انجام یک کار یا پاسخ دادن، بسیار مهم است، اما لزوما انجام آن آسان نیست. سعی کنید قبل از مداخله یا صحبت کردن، در حالی که فرزندتان در حال فکر کردن است، تا 60 بشمارید. این به کودک شما فرصتی می دهد تا به جای پاسخ دادن به اولین چیزی که به ذهنشان میرسد، در مورد پاسخ خود فکر کند و شاید آن را اصلاح کند.

فورا مداخله نکنید:

درعوض، سعی کنید تا 120 یا حتی بیشتر بشمارید و قبل از مداخله به کارهایی که فرزندتان انجام می دهد توجه کنید. هر چقدر هم که چالش برانگیز باشد، از تکمیل یا انجام کار برای فرزندتان خودداری کنید. اگر اجازه دهید کودکان کوچک تر اسباب بازی هایشان را خودشان به دست گرفته و نحوه عملکرد آن را کشف کنند، آن ها را به حل مسئله تشویق کرده و مهارت های عملکرد اجرایی آن ها را توسعه میدهید. برای بچه های بزرگتر سوالات تفکر برانگیز بپرسید و اطلاعات کافی ارائه دهید تا ناامید نشوند، اما نه آنقدر که مشکل را برایشان حل کنید.

سوالات باز انتها بپرسید:

به جای پاسخ دادن خودکار به سوالاتی که فرزندتان مطرح می کند، با پرسیدن سوالاتی در مقابل، به او کمک کنید انتقادی فکر کند. “چه ایده هایی داری؟ فکر می کنی اینجا چه اتفاقی می افتد؟” به پاسخ‌های او احترام بگذارید، چه آنها را صحیح بدانید یا نه. می توانید بگویید: “این جالب است. به من میگی چرا اینطور فکر می کنی؟” از عباراتی مانند “من علاقه مندم نظرت را در این مورد بشنوم” “چگونه این مشکل را حل می کنی؟” “به نظرت از کجا می توانیم اطلاعات بیشتری برای حل این مشکل پیدا کنیم؟” استفاده کنید.

به کودکان کمک کنید فرضیه هایشان را پرورش دهند:

وقت گذاشتن برای شکل دادن به فرضیه ها در حین بازی یک تمرین تفکر انتقادی است که به رشد مهارت ها کمک می کند. سعی کنید از فرزندتان بپرسید: “اگر این کار را انجام دهیم، فکر می کنید چه اتفاقی می افتد؟” یا “بیایید پیش بینی کنیم که در آینده چه اتفاقی می افتد.”

کودکان را به تفکر از راه های جدید و متفاوت دعوت کنید:

اگر به کودکان اجازه دهید که متفاوت فکر کنند، به آنها کمک می کنید تا مهارت های خلاقانه حل مسئله خود را تقویت کنند. با سوالاتی مانند “چه ایده های دیگری را می توانیم امتحان کنیم؟” یا با گفتن «بیایید به همه راه‌حل‌های ممکن فکر کنیم»، فرزندتان را تشویق کنید که متفاوت فکر کنند.

البته، شرایطی وجود دارد که شما به عنوان والدین باید وارد عمل شوید. در این مواقع میتوانید از تفکر انتقادی خود کمک بگیرید. همانطور که در فرآیند تصمیم گیری قرار دارید، آنچه در ذهن شما اتفاق می افتد را به صورت شفاهی بیان کنید. کودکان از مشاهده نحوه تفکر شما بسیار یاد میگیرند. وقت گذاشتن برای اینکه به فرزندتان اجازه دهید مشکلات را حل کند، برای رشد مهارت های تفکر انتقادی فرزندتان در دراز مدت ضروری است.

منبع: مقاله Problem Solving Activities: How to Develop Critical Thinking Skills in Kids

ترجمه و تنظیم: روشنک رشیدپور