شیوه آموزش موسیقی کودک
(مهد کودک مهرآیین)
حمید آزادگان
اینجانب حمید آزادگان متولد 1361 آموزش موسیقی به کودکان را از سال 1381 و یادگیری موسیقی را از سال 1368 به شرح زیر آغاز نمودم.
دوره تربیت مربی کودک در محضر استاد: ناصر نظر در آموزشگاه پارس تهران
ساز پیانو در محضر اساتید: آقای خسرویان خانم کلارا بوکوچاوا و آقای الکس در کنسرواتوار موسیقی تهران
هارمونی و کنترپوان در محضر استاد کامبیز روشن روان در آموزشگاه سرایش تهران
سلفژ و مبانی اجرای موسیقی: آقای وکیلی در آموزشگاه سرایش تهران
آواز کلاسیک: آقای رشید وطن دوست در آموزشگاه ثمین تهران
آواز پاپ: آقای مانی رهنما در کنسرواتوار تهران
ساز فلوت کلیددار: آقای محمد علی لقاء در کنسرواتوار تهران
ساز ویولون سل: آقای محسن تویسرکانی در کنسرواتوار تهران
ساز گیتار: آقای مهدی محقق آموزشگاه ثمین تهران
ساز تمبک: آقای عطاالله مشرف زاده
ساز درامز: آقای محمد حسین متدین
با توجه به نقش موسیقی در زندگی انسان و به خصوص کودکان و فواید بسیاری که یادگیری این هنر برای کودکان دارد و آموزش موسیقی در مهدکودک مهرآیین از حساسیت و اهمیت ویژه ای برخوردار است شرحی از چگونگی آموزش موسیقی در این مرکز را خدمت والدین عزیز تقدیم می کنم.
مروری بر متدهای جهانی آموزش موسیقی به کودکان
آموزش موسیقی به کودکان از اوایل قرن بیستم جدیت بیشتری به خود گرفت و روش های متفاوتی برای این منظور ابداع شد.
1_ روش کودای یا کودالی.
این روش را زولتان کودای یا کودالی آهنگساز مجارستانی بنیان گذاشت او در این روش روی لالایی ها ترانه های کودکان و آهنگ های داستانی تمرکز داشت و بر آموزش موسیقی در اوایل کودکی شدیدا تاکید می کرد. فلسفه کدای این بود که هر کس می تواند از طریق آهنگ های محلی و موزیک های با ارزش از لحاظ هنری سواد موسیقایی خود را بالا ببرد.
2_ روش سوزوکی
این روش توسط شینیچی سوزوکی در اوایل قرن بیست در ژاپن ابداع شد. سوزوکی معتقد بود که همه بچه ها می توانند موسیقی را به همان شکلی یاد بگیرند که زبان مادری را فرا گرفته اند یعنی با غرق شدن در آن و تکرار زیاد.
در این روش با مفهومی به نام مثلث سوزوکی سر و کار داریم که سه گوشه این مثلث را استاد و والدین و هنرجو تشکیل می دهند که نشان دهنده این مسئله است که برای موفقیت هر سه این عوامل باید نقش خود را ایفا کنند. یعنی والدین هم باید در کلاس خصوصی شرکت می کردند و همراه کودکشان نواختن ساز را فرا می گرفتند.
3- روش دالکروز
این روش هم در اوایل قرن بیستم توسط امیل ژاک دالکروز معلم سوئیسی ابداع شد. هدف دالکروز این بود که مبانی موسیقی را از طریق حرکات بدن و همین طور خود موسیقی به بچه ها یاد بدهد. در این روش بدن انسان ابزار اصلی آموزش است و برای یادگیری شدیدا به حواسمان (شنوایی. بینایی و لامسه) متکی هستیم. در این سبک سه عامل یادگیری داریم 1_ حرکت با ریتم آهنگ 2_استفاده از حنجره و کلام (سلفژ یعنی خواندن فرکانس نت ها با دهان) 3_بداهه نوازی و ساز زدن.
در این روش تمامی بدن و حواس بچه ها درگیر آموزش می شود و در کنار آن تئوری پایه و ساده موسیقی هم به بچه ها آموزش داده می شود.
4_ روش مونته سوری
ماریا مونته سوری پزشک ایتالیایی بود که به آموزش به کودکان استثنائی علاقه زیادی داشت و اولین مرکز کودکان را تاسیس کرد که در آن از موسیقی برای آموزش به کودکان استفاده کرد و اولین نظریه علمی آموزش موسیقی به کودکان را ارایه کرد. روش او سه اصل مهم داشت. 1_ آواز خوانی: در این روش به کمک آواز خوانی به تقویت شنوایی کودکان کمک می کند و کودک سعی می کند صدایی که می شنود را تکرار کند. 2_حرکت با ریتم: حرکت کردن با ریتم و ضرب علاوه بر کمک به کودک در یادگیری بهتر موسیقی و به شوق آوردن او موجب تقویت مهارت های حرکتی هم می شود. 3_ تجربه و عمل: در این روش از تجربه کودکان کمک گرفته می شود به این صورت که کودک خود تجربه کرده و سپس بر اساس تجربیاتش عمل می کند و کم کم و به مرور زمان بر مهارت های فردی و تجربیاتش افزوده می شود
5_ روش ارف
این روش را کارل ارف آهنگساز آلمانی در اوایل قرن بیستم ابداع کرد. در این سبک مفاهیم موسیقی را با آواز و جست و خیز و حرکت با ریتم و ضرب و نواختن سازهای کوبه ای مثل طبل و سنج و مثلث و تمبورین و زایلوفون و … به کودکان یاد می دهند. در این روش کارل ارف بر جنبه ریتمیک و اجرای ضرب تاکید بسیاری داشته.
شرح روش آموزش موسیقی کودک در مهدکودک مهرآیین
اولین و مهمترین هدف در آموزش موسیقی کودک در مهد کودک مهرآیین ترغیب و ایجاد علاقه در کودکان برای یادگیری موسیقی و لذت بردن از این هنر می باشد و برای رسیدن به این هدف ما صرفا متکی و وابسته به هیچ روش و متد خاصی نیستیم و بر اساس شرایط و محیط و توانایی بچه ها و امکانات مناسبی که در دسترس داریم همیشه سعی می کنیم با ایجاد فضایی شاد و پر جنب و جوش مثل بازی های پر تحرک به همراه آهنگ و نواختن سازهای ضربی به همراه خواندن شعر و سرود (برگرفته از روش کارل ارف و مونته سوری) لحظه های شیرین و به یاد ماندنی برای بچه ها رقم بزنیم چون اگر کلاس موسیقی برای بچه ها جذاب و به یاد ماندنی باشد این خاطرات در ذهن بچه ها نقش خواهد بست و هرگز از ذهن آنها پاک نخواهد شد و همیشه از یادگیری موسیقی اسقبال خواهند کرد
دومین هدف کسب مهارت های اجرایی می باشد که شامل درک ریتم و اجرای صحیح ضرب می باشد که فاکتور بسیار مهمی در امر اجرای موسیقی می باشد و اگر در اجرای موسیقی ضرب و تمپو(سرعت) رعایت نشود اصلا موسیقی و هیچ ملودی شکل صحیحی به خود نمی گیرد و برای دستیابی به این هدف مهم بچه ها هم در هنگام بازی و هم در زمان خواندن شعر و سرود از سازهای ضربی مثل چوبک و طبلک و تمبورین و مثلث و …. استفاده می کنند (برگرفته از روش دالکروز) و البته چون که کارهای بچه ها به صورت گروهی می باشد ایجاد هماهنگی در کار گروهی هم به مراتب بچه ها را برای رسیدن به این هدف بیشتر ترغیب می کند.
سومین هدف تقویت ذهن و افزایش تمرکز و حافظه در کودکان می باشد. بچه ها با خواندن و حفظ کردن و کنار هم گذاشتن کلمات و به خاطر سپردن آنها (برگرفته از روش مونته سوری و کدالی) در مهدکودک به صورت ناخودآگاه حافظه خود را تقویت می کنند و با نواختن ساز و همزمان خواندن شعر و سرود ذهن و تمرکزشان را تقویت می کنند و تمام سعی ما این است که همزمان با انجام این کارها بچه ها از انجام آنها لذت ببرند و لحظه های شاد و به یادماندنی برای آنها رقم بخورد.
چهارمین هدف افزایش هوش موسیقایی و مهارت شنیداری در کودکان می باشد که بهترین روش برای دستیابی به این هدف خواندن شعر می باشد. به خصوص اگر خواندن شعر با آهنگ و ریتم همراه باشد. (برگرفته از روش کدالی و دالکروز)
مهارت شنیداری یکی از مهمترین مهارت هایی است که تاثیر بسیار مهمی در یادگیری و موفقیت زندگی تحصیلی و زندگی شخصی کودکان دارد و علاوه بر این دایره واژگان کودکان با شنیدن و خواندن شعر و سرود تا حد زیادی گسترش پیدا می کند و این موضوع تاثیر زیادی در روابط اجتماعی آنها خواهد گذاشت.
البته اهداف دیگری هم در آموزش موسیقی کودکان در مهد کودک مهرآیین دنبال می شود مثل رعایت نظم و احساس مسئولیت در قالب کار و اجرای گروهی که در روش مونته سوری اشاره ای به آن نشده و اهداف دیگری مثل افزایش خلاقیت و اعتماد به نفس و مهارت های اجتماعی
یک سوال متداول
چرا در آموزش موسیقی در مهدکودک مهرآیین برای نواختن ساز بلز از نام نت ها استفاده نمی شود و از رنگ های تیغه های بلز استفاده می شود؟
1_ چون تیغه های بلز رنگی است و اگر قرار نبود از رنگ ها استفاده شود همه تیغه ها را یکنواخت رنگ می کردند البته در زمان قدیم همه تیغه های بلز یک رنگ بودند و همه سبز بودند ولی بعدا که روش های آموزشی دچار تحولاتی شد و به تکامل بیشتری رسید برای هر تیغه یا هر نت رنگ خاصی در نظر گرفته شد و این رنگ ها یادگیری بچه ها را سرعت بیشتری بخشیده و ما هم از این امتیاز استفاده می کنیم.
2_ ما روی نام نت ها در ابتدای کار تاکید نداریم چون نمی خواهیم یادگیری بچه ها را سخت و پیچیده کنیم و در همان ابتدای راه بچه ها از یادگیری موسیقی علمی ترسیده شوند چون یادگیری نت ها به خصوص روی پنج خط حامل ساده نیست و نیاز به تمرین و تکرار و زمان دارد. تمام سعی ما این است که در مرحله اول بچه ها را به موسیقی علاقه مند کنیم چون اگر بچه ها به موسیقی علاقه مند شوند بعدا زحمت یادگیری نت های موسیقی هم برایشان ساده و لذت بخش خواهد بود ولی اگر در مرحله اول درگیر یادگیری نت ها و جای نت ها شوند و موفق نشوند شکست سنگینی را متحمل خواهند شد که یک عمر در خاطرشان باقی خواهد ماند و خاطره خوبی برایشان از یادگیری موسیقی به جا نخواهد ماند
3_ در روش های ذکر شده که جهانی هستند مثل روش ارف و کدالی و مونته سوری و…. هیچ جا به یادگیری نام نت ها و محل قرار گیری نت ها روی خطوط حامل تاکید نشده.
البته معرفی نت های موسیقی و آشنایی بچه ها با تئوری موسیقی با زبانی ساده و قبل درک در برنامه آموزشی ما قرار دارد ولی اولویت ندارد.
حمید آزادگان
