هدایت کودکان به آموختن مفاهیم فضایی

اشلی لوئیز و همکاران مجله  TYC زمستان ۲۰۲۱

آیا می‌دانستید توانایی در ریاضیات که کودکان با خود به مهد کودک می‌آورند با موفقیت بعدی آنها در ریاضی و خواندن مرتبط است؟

این به تنهایی دلیل خوبی برای تنیدن مفاهیم ریاضی  بیشتری در فعالیتهای روزمره میباشد.اما فعالیت‌های ریاضی که بر یادگیری مفاهیم فضایی متمرکز است می‌تواند هم برای کودکان خردسال وهم برای مربیان بسیار مفرح باشد.

یادگیری مفاهیم فضایی توجه کمتری به نسبت سایر مفاهیم ریاضی به خود جلب کرده است، اما این مفاهیم با موفقیت‌های بعدی در استم (علوم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضی) مرتبط بوده و می‌تواند به کودکان کمک کند تا بیاموزند چطور:

– محیط پیرامونشان را بررسی کرده و طرز قرار گرفتن خود نسبت به سایر اشیاء موجود در کلاس یا خارج از کلاس را درک کنند.

– روابط فضایی را با نقشه و شکل نشان دهند و سپس از آن نقشه‌ها و اشکال برای حل مسائل استفاده کنند.

– جهت‌ها را با استفاده از کلمات مرتبط با روابط و مفاهیم فضایی دنبال کنند.

یادگیری مفاهیم فضایی را مفرح و متنوع  کنیم

کودکان خردسال دوست دارند این طرف و آن طرف بروند، یادگیری مفاهیم فضایی زمینه بسیار خوبی برای فعالیت‌هایی است که شامل حرکت در کلاس، ساخت و ساز و بازی‌های مشارکتی می‌شود. شما می‌توانید در کلاس این فعالیت‌ها را با بلندخوانی داستان‌ها، مراکز رغبت و یادگیری، فعالیت‌های زمین بازی و هنگام چاشت خوردن و علاوه بر آن کاوش‌هایی که از ابزار دیجیتال در آنها استفاده می‌شود، تلفیق کنید. انجام این عمل، کودکان را در اهداف آموزشی کلیدی به روش‌هایی متنوع و فعال، درگیر می‌سازد.

فعالیت‌های تفکر فضایی برای کلاس

نمونه‌ای از فعالیت‌ها جهت تشویق و ترغیب یادگیری مفاهیم فضایی برای کودکان خردسال:

– به کودکان کمک کنید تا یاد بگیرند چطور از یک نقشه راهنما به سوی نقشه دیگری بروند.

• بازی در حیاط

دو نقطه مشخص مثل (یک سرسره یک تاب یا یک درخت) در حیاط تعیین کنید و سپس از کودکان بخواهید سه مسیر مختلف برای رفتن از یک نقطه به نقطه دیگر پیدا کنند. به بچه‌ها کمک کنید قدم‌هایشان را بشمارند و خود را الگو قرار دهید و آنها را تشویق کنید تا هر بار قدم‌هایشان هم اندازه باشد. مسیرهای مختلف را مقایسه کرده از بچه‌ها بپرسید کدام مسیر کوتاه‌ترین و یا بلندترین مسیر است.

• بازی راهنمای تور

کودکان را ترغیب کنید تا به محیط پیرامون خود نگاه کنند سمت راست خود چه اشیا یا مناظری می‌بینند؛ همچنین در سمت چپ.  به طور متناوب یک شیء را در نظر بگیرید و از بچه‌ها بخواهید مشخص کنند که آیا آن شی در سمت راستشان است یا سمت چپ.

• بازی با نقشه

بازی رفتن به یک نقطه مشخص از طریق مسیرهای مختلف: کودکان را هدایت کنید تا تصاویری را در طول مسیرهای مختلف حرکت دهند از میان نقشه یک مزرعه یا شهر آن تصاویر را عبور دهند. برای چالش بیشتر، کودکان را ترغیب کنید که یک تصویر را از مسیر کوتاه‌تر تصویر دیگری را از مسیر طولانی‌تر به یک نقطه مشخص برسانند.

به کودکان کمک کنیم تا با مازها کار کنند و از نقشه استفاده کنند 

• بازی نقشه ساز

با کشیدن نقشه‌ای از کلاس یا همسایگی مهد کودک خود را در معرض الگو قرار دهید و از بچه‌ها هم بخواهید تا خودشان نیز نقشه بکشند. به بچه‌ها پیشنهاداتی در مورد گنجاندن مکان‌های مشخصی در نقشه خودشان را بدهید مثل درها، پنجره‌ها، وسایل کلاس و فضاهای بازی؛ سپس بخواهید بچه‌ها نقشه‌هایشان را با هم عوض کنند  و سعی کننند مکان‌هایی روی نقشه‌های همکلاسی‌هایشان پیدا کنند.

• بازی نقشه سری

از یک نقشه برای یافتن گنج‌های پنهان استفاده کنید. همراه با کودکان نقشه‌ای از اتاق تهیه کنید و یک ستاره را در جاهایی که اسباب بازی‌ها پنهان شده‌اند بگذارید، سپس از بچه‌ها دوتا دوتا بخواهید با استفاده از نقشه اسباب بازی‌ها را پیدا کنند.

• بازی ماجراهای نقشه‌ای

این بازی به بهبود یادگیری در مورد استفاده از نقشه در مکان‌های مختلف، کمک می‌کند (کوچه ها و خیابان‌ها و راههایی که در حاشیه شهربه مزارع ختم میشوند). بچه‌ها را ترغیب کنید تا به طور مشارکتی بازی کنند؛ یک کودک می‌تواند مسیرها را روی نقشه پیدا کند درحالی که کودکی دیگر می‌تواند با استفاده از کلماتی که با مفاهیم فضایی مرتبط هستند (مانند راست، چپ، بالا، پایین، زیر، رو و …)جهت‌های حرکت را مشخص کند. سپس از کودکان بخواهید برای ادامه بازی نقششان را با یکدیگر عوض کنند.

فعالیت‌هایی با استفاده از کلمات راست و چپ و تمرین کردن این مفاهیم

• استفاده از فلش‌های بازی که مفاهیم راست و چپ را نشان می‌دهند

به کودکان کمک کنید تا در حین قدم زدن و حرکت در خیابان بر اشیا و محل و طرز قرار گرفتنشان در سمت راست یا چپ تمرکز کنند. کودکان می‌توانند از انگشتانشان برای اشاره کردن استفاده کنند. در ضمن شما می‌توانید با استفاده از استیکر یا چسب کاغذی که جهت راست و چپ روی آن کشیده شده به بچه‌ها کمک کنید. کار دیگری که می‌توانید انجام دهید، دادن کارت‌هایی است که روی آنها کلمات راست و چپ نوشته شده  و به دست بچه‌هاست.

• بازی من میگم (Simon says)

با استفاده از کلمات مرتبط با مفاهیم فضایی جهت حرکت بچه‌ها را مشخص کنید. (بپر به سمت چپ/راست، چند قدم جهش به سمت جلو، چند قدم به عقب و…) .  بازی هایی با بچه ها انجام دهید که در آنها بچه‌ها کلمات مرتبط با مفاهیم فضایی را تمرین کنند مخصوصاً مفاهیم راست و چپ

وسعت بخشیدن به دایره لغات بچه‌ها در رابطه با مفاهیم فضایی از طریق فعالیت‌های مفرح و بازی گونه

• بازی اسباب بازی‌های پنهان

در حالی که بچه‌ها چشمانشان بسته است، یک اسباب بازی یا عروسک را در حیاط پنهان کنید. سپس آنها را از طریق استفاده از کلمات مرتبط با مفاهیم فضایی هدایت کنید مثلاً پیشنهاد دهید که رو یا بالای سرسره، نزدیک یک درخت، زیر یا پایین پله‌ها و …؛ این بازی را در کلاس نیز می‌توانید انجام دهید.

ترجمه و تنظیم: مهرآ جلیلی